หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม  กฤดากร

หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม  กฤดากร ประสูติเมื่อวันที่ 20 กันยายน  พ.ศ.  2438  (ณ วังพระอาทิตย์  บางลำพู  จังหวัดพระนคร)  ซึ่งตรงกับวันเฉลิมพระชนพรรษาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ฉะนั้น  สมเด็จพระศรีพัชรินทรา  บรมราชินีนาถ  จึงพระราชทานนามนี้  หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม   ทรงเป็นโอรสองค์ที่ 9  ในพระบรมวงศ์เธอ  กรมพระนเรศวรฤทธิ์  และหม่อมแช่ม  กฤดากร  ณ  อยุธยา   และมีเจ้าพี่เจ้าน้องร่วมพระบิดาหลายพระองค์  ได้แก่  พระองค์เจ้าบวรเดช  กฤดากร  พระองค์เจ้าจรูญศักดิ์  กฤดากร  หม่อมเจ้าขจรจรัสฤทธิ์  กฤดากร  หม่อมเจ้าอมรทัต  กฤดากร  หม่อมเจ้าสิทธิพร  กฤดากร  หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์  กฤดากร  หม่อมเจ้าผจงระจิตร  กฤดากร  เป็นต้น  โดยพระเจ้าบรมวงศ์เธอ  กรมพระนเรศวรฤทธิ์ ผู้เป็นพระบิดามีบทบาทมากต่อบ้านเมืองในช่วงรัชกาลที่ 5 และ 6 ดังที่ได้กล่าวไว้ในประวัติของ ม.จ. อิทธิเทพสรรค์ในหัวข้อก่อนหน้านี้

                หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม  ได้เษกสมรสกับหมอ่มเจ้ารัสสาทิส  กฤดากร  เมื่อวันที่  12  สิงหาคม  พ.ศ.  2478  เมื่อชันษาเกือบ  40 ปี  และอีก 8ปี  ต่อมาจึงมีบุตรด้วยกันอยู่คนเดียว  คือหม่อมราชวงศ์สาทิส  กฤดากร  ซึ่งได้ถึงแก่กรรมเมื่ออายุเพียง 23 ปี  โดยอุบัติเหตุ  หลังจากเหตุการณ์นี้ทำให้หม่อมเจ้าสมัยเฉลิมเศ้ราโศกเสียใจมาก  จนเป็นพระโรคประสาทร้ายแรงและมีโรคแทรกซ้อมและสิ้นชีพตักษัทในอีก 8 เดือนต่อมา  คือเมื่อวันอังคารที่  20  มิถุนายน  พ.ศ.  2510  เวลา  00.15 น.  รวมพระชนมายุได้  71  พรรษา 9  เดือน

                เมื่อทรงพระเยาว์หม่อมเจ้าสมัยเฉลิมได้ศึกษาหนังสือไทยที่วังพระอาทิตย์และที่โรงเรียนในวัดพระเชตุพน  การศึกษาต่อจากนั้นคือ

                พ.ศ. 2448             โรงเรียนราชวิทยาลัย                                                                      3 ปี
                พ.ศ. 2451             โรงเรียนในประเทศฝรั่งเศษ                                                    2 ปี
                พ.ศ. 2453             Institution  Brunel  Haccius  Geneve                                        3 ปี
                พ.ศ. 2456             College  Scientifioue, Lausanne, Suisse                          5 ปี
                พ.ศ. 2456             Ecole  Nationale  Superieure  des  Beaux  Arts,Paris       9 ปี

                สรุปได้ว่าท่านทรงใช้ชีวิตอยู่ในประเทศฝรั่งเศษ ถึง 19 ปี คือตั้งแต่  พ.ศ.  2547 -  พ.ศ. 2470

(ค.ศ. 1908 - 1927) โดยเป็นนักเรียนทุนในพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว  หลังจากสำเร็จวิชาสถาปัตยกรรมจาก  สถาบัน  Nationale  Superieure  des  Beaux  Arts  กรุงปารีส  ประเทศฝรั่งเศสแล้ว  ก็ทรงกลับมารับราชการเมื่อปี  พ.ศ. 2471 ในแผนกศิลปากรสถาน

                พ.ศ.  2471            เข้ารับราชการในแผนกศิลปากรสถาน  ตำแหน่งนายช่าง
                พ.ศ.  2472            ย้ายมารับราชการกรมวังนอก  กระทรวงวัง  ตำแหน่งนายช่างใหญ่
                พ.ศ.  2478            กองสถาปัตยกรรม  กระทรวงธรรมการ  ตำแหน่งสถาปนิก
                พ.ศ.  2483            กองสถาปัตยกรรม  กรมศิลปากร   กระทรวงศึกษาธิการ  ตำแหน่งหัวหน้าแผนกออกแบบ
                พ.ศ.  2493            ตำแหน่งสถาปนิกชั้นพิเศษ  กรมศิลปากร
                พ.ศ.  2501            ออกจากราชการเพื่อรับบำนาญด้วยเหตุสูงอายุ

                ดังนั้นช่วงเวลาปฏิบัติวิชาชีพของหม่อมเจ้าสมัยเฉลิมคือ   พ.ศ.  2471 - 2501

                นอกจากการรับราชการตำแหน่งสถาปนิกดังที่กล่าวมาแล้วนั้น  ท่านยังได้รับแต่งตั้งเป็นคณบดี  คณะประติมากรรม  มหาวิทยาศิลปากร  ระหว่างปี พ.ศ.  2487 - 2493  และได้ไปสอนวิชาสถาปัตยกรรมที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  ในตำแหน่งอาจารย์พิเศษ  และเป็นผู้ร่วมก่อตั้งสมาคมสถาปนิกสยาม  ในปี พ.ศ.  2476 โดยดำรงตำแหน่งกรรมการสมาคมฯ ร่วมกับผู้ริเริ่มอีก  6 ท่าน ใน  พ.ศ.  2477  ได้แก่พระสาโรชรัตนนิมมานก์  นายกสมาคม  หลวงบุรกรรมโกวิท  เลขาธิการ  นายนารถ  โพธิสาท  เหรัญญิก  หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์  กฤดากร  กรรมการ  หม่อมเจ้าโวฒยากร  วรวรรณ  กรรมการ  และนายศิววงษ์  กุญชร ณ อยุธยา

                เมื่อออกจากราชการแล้วได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งคณบดี คณะมัณฑนศิลป์มหาวิทยาลัยศิลปากร  ระหว่างวันที่ 1 กันยายน 2501-31  สิงหาคม พ.ศ. 2505  ต่อจากนั้นได้รับพระมหากรุณาธิคุณให้ดำรงตำแหน่งที่ปรึกษาประจำสำนักพระราชวังมาตลอดพระชนม์ชีพ

                ผลงานของท่านมีมากมาย นอกจากศาลาว่าการกรุงเทพมหานครเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๘ แล้วยังมีโรงละครแห่งชาติ, ศาลาเฉลิมกรุง,พระตำหนักภูพิงค์ราชนิเวศน์, พระบรมราชอนุสาวรีย์ ร.๖ สวนลุมพินี

ในที่นี้จะยกตัวอย่างอาคารสาธารณะซึ่งเป็นผลงานการออกแบบของ  หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม  กฤดากร  ดังนี้

ศาลาเฉลิมกรุง

                 ในสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯพระราชทานทุนทรัพย์ส่วนพระองค์  จำนวน 9 ล้านบาท  เพื่อสร้างโรงมหรสพที่ทันสมัยและใหญ่ที่สุดของเอเซียในยุคสมัยนั้น  และพระราชทานนาม  ''ศาลาเฉลิมกรุง''  เพื่อเป็นเกียรติแก่  ม.จ. สมัยเฉลิม  กฤดากร  ผู้ออกแบบและเพื่อเป็นอนุสรณ์แห่งการเฉลิมฉลองกรุงเทพมหานคร  150 ปี  โรงมหรสพหลวงศาลาเฉลิมกรุง  ได้ยืนหยัดผ่านวันเวลาหลายยุคหลลายสมัย  รองรับผู้คนด้วยความบันเทิงหลายรูปแบบด้วยการแสดงที่หลากหลายและมีคุณภาพ  ยึดมั่นในการอนุรักษ์วัฒนธรรมไทยอย่างสง่างาม  และเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตและความทรงจำที่มีคุณค่าของปวงชนชาวไทย  เป็นสถานพักผ่อนหย่อนใจที่สร้างความสุขความบันเทิงให้แก่ผู้คนมาทุกยุคทุกสมัย

 

ศาลาเฉลิมกรุง ตั้งอยู่ทางฝั่งพระนคร  ถนนตรีเพชร  สังเกตได้ง่ายเพราะตั้งอยู่ ณ บริเวณสี่แยก  บริเวณโดยรอบประกอบด้วยสถานที่สำคัญๆหลายแห่ง เช่น  ย่านตลาดพาหุรัด  ศูนย์การค้าดิโอล์ดสยาม  โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย  เสาชิงช้า  สวนรมณีนาถ  วัดสุทัศน์  สวนสราญรมย์  อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย  ศาลาว่าการกรุงเทพฯ เป็นต้น   ด้วยความที่ตั้งอยู่ใจกลางเมืองจึงมีผู้คนพลุกพล่านผ่านไปผ่านมา  ซึ่งก็จะเห็นได้จากการจราจรบริเวณนี้ที่ค่อนข้างติดขัดเป็นส่วนใหญ่   ในปัจจุบันศาลาเฉลิมกรุงได้ใช้เป็นสถานที่ในการจัดแสดงโขน  อันเป็นสุดยอดแห่งศิลปะการแสดงชั้นสูง  โดยมูลนิธิศาลาเฉลิมกรุง  ร่วมกับการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย  และสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ได้จัดทำโครงการ  “โขน ศาลาเฉลิมกรุง”  ขึ้นเพื่อเฉลิมฉลองในวาระดังกล่าว  และเพื่อร่วมทำนุบำรุงนาฏศิลป์ชั้นสูงของไทย  ศาลาเฉลิมกรุงจึงเป็นโรงมหรสพหลวงที่มีประวัติความเป็นมาอันยาวนานกว่ากึ่งศตวรรษ  เป็นเสมือนสถาบันสัญลักษณ์แห่งการนำเสนอศิลปวัฒนธรรมประจำชาติ  

ศาลาเฉลิมกรุงเปิดทำการทุกวันไม่เว้นวันหยุดราชการ  มีเวลาทำการตั้งแต่  10.00 น.-18.00 น. โดยมีวันที่เปิดให้ชมการแสดงโขน   ทุกวันพฤหัสและศุกร์  รอบ 19.30 น.  ซึ่งบัตรมีราคา 1,200,  1,000, และ  800 บาท สำหรับนักท่องเที่ยว  แต่สำหรับนักศึกษาจะจำหน่ายบัตรในราคาเพียง 200 บาท  ในวันที่ไม่มีการแสดงก็จะเปิดไว้สำหรับให้นักท่องเที่ยวได้เข้ามาซื้อบัตรชมการแสดงโขน   ซึ่งส่วนใหญ่ก็จะเป็นนักท่องเที่ยวที่เป็นกลุ่มหรือกลุ่มทัวร์มาลง  บรรยากาศภายในเมื่อเข้าไปถึงก็จะพบกับโถงทางเข้า มีส่วนสำหรับนั่งพักคอยเป็นโซฟาที่นั่งสีแดงอยู่ตรงกลางโถง  ซึ่งสามารถมองเห็นบันไดทางเดินขึ้นไปยังชั้น2  ของโรงละครได้  ในชั้นล่างโดยรอบก็จะมีที่สำหรับขายบัตรการแสดง  และมีร้าน S&P อยู่เพียงร้านเดียว  บริเวณโถงนั้นจะมีรูปภาพประวัติศาสตร์ที่เก่าแก่ของศาลาเฉลิมกรุง อีกทั้งผู้ก่อตั้งคือ ม.จ. เฉลิมชัย กฤากร  ที่กำลังทรงตรวจทานขั้นตอนการก่อสร้างของศาลาอยู่เรียนรายให้ได้ศึกษาและรับชมได้ตลอดเวลา 

 เมื่อเดินขึ้นไปยังชั้น2 ของโรงมหรสพ  ทางด้านซ้ายมือจะพบกับส่วนของห้องที่ใช้สำหรับรับรองพระมหากษัตริย์ เมื่อทรงมาเยี่ยมและรับชมการแสดง  เรียกกันว่า  ห้องเมฆลา  ข้างๆติดกันจะเป็นส่วนของห้องเรียนลีลาส  ไว้สำหรับสอนลีลาสให้กับบุคคลทุกวัยทุกแบบที่สนใจ  บ้างก็เป็นดาราที่มาเรียน  โดยอาจารย์สอนบุญเลิศ  เรียกว่า ห้องบุญเลิศลีลาส  และทางด้านขวาจึงค่อยเป็นทางเข้าชั้น 2ของที่นั่งในชั้นบนนี้

ในวันที่ข้าพเจ้าได้เข้าไปศึกษาและเยี่ยมชมนั้นคือในวันที่ไม่มีการแสดงโขน  ภายในจะมี รปภ. คอยดูแลสถานที่ตลอดเวลาซึ่งต้องขอขอบคุณพี่ รปภ.ที่อนุญาตให้สามารถเดินสำรวจบรรยากาศและศึกษาสถาปัตยกรรมภายในศาลาเฉลิมกรุงนี้และขอบคุณสถานที่ ศาลาเฉลิมกรุง ที่ให้ข้าพระเจ้าได้ศึกษาเรียรู้

ศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร

ตั้งอยู่ในเขตพระนคร  ตรงข้ามวัดสุทัศน์เทพวราราม  ด้านหน้าจะอยู่ติดกับเสาชิงช้า   ศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร  สร้างขึ้นในปี  พ.ศ. 2498  ออกแบบโดยหม่อมเจ้า สมัยเฉลิม กฤดากร   ในอดีตนั้นเรียกว่าศาลาเทศบาลนครกรุงเทพ  เดิมทีสถาปนิกได้ออกแบบให้อาคารหลังนี้มีหอคอยสูง  แต่เมื่อทำการก่อสร้างจริงนั้นได้ตัดยอดที่ว่านี้ออกไป  จึงเกิดเป็นอาคารหลังในปัจจุบัน

ลักษณะผังอาคาร  เป็นสี่เหลี่ยมมีคอร์ด  ตรงกลางขนาดใหญ่  การวางผังเน้นเรื่องความสมมาตรเป็นสำคัญ  ทางเข้าหลักของอาคารเป็นระเบียงยาวที่มีเสาขนาดสูงเรียงรายต่อเนื่องกันไป

ลักษณะทางสถาปัตยกรรม  เป็นตึกขนาดใหญ่  โดยภาพรวมเป็นอาคารสมัยใหม่ของตะวันตกที่เน้นความเรียบง่าย  แต่ในส่วนรายละเอียดเล็กๆน้อยๆกลับมีการสอดแทรกประติมากรรมแบบไทยลงไปในชิ้นงานด้วยและเน้นการซ้ำกันในผังรูปด้านของอาคาร

อาคารหลังนี้ถูกออกแบบให้ผังมีลักษณะเป็นแบบคลาสสิค  เน้นแกนสมมาตร  แต่รูปร่างลักษณะอาคารเป็นแบบไทยประยุกต์  โดยใช้งานประดับตกแต่งที่เป็นประติมากรรมแบบไทยประยุกต์เป็นตัวดำเนินเรื่องราว

  

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

http://www.reurnthai.com/index.php?topic=5379.0

http://www.thapra.lib.su.ac.th/objects/thesis/fulltext/thapra/Jairak_Junsin/fulltext.pdf

http://www.naewna.com/lady/gallery/1059